Vakantiestress

In mijn familie gaat het verhaal van een ondernemer die – zodra hij achter het stuur zat op weg naar de wintersportbestemming – er alles aan deed om er zo snel mogelijk te zijn. Eenmaal aangekomen, zag je hem de eerste dagen niet: het enige wat hij deed was slapen. Hij voelde zich beroerd, al ging het na een paar dagen weer wat beter.

Gezondheidsklachten tijdens vakantie 

Hij is niet de enige die dit overkomt. Het is een bekend fenomeen, waar een groep wetenschappers van Tilburg University al in 2003 een artikel over hebben gepubliceerd met de titel: “Vrijetijdsziekte: Geen mythe, maar werkelijkheid.” Ongeveer 3% van de Nederlanders ervaart tijdens de vakantie of op andere vrije dagen gezondheidsklachten als vage pijnen, overmatige vermoeidheid, misselijkheid, koorts of griepachtige verschijnselen. Dat aantal klinkt laag, maar 3% van vijf miljoen ‘vakantievierende Nederlanders’ staat gelijk aan 150.000 personen! 

Waarom gebeurt dit zodra je tijd neemt om te rusten? Of waarom gebeurt dit na een (plotselinge) overgang van de werksituatie naar de ‘niet-werk situatie’?

“Ongeveer 3% van de Nederlanders ervaart tijdens de vakantie of op andere vrije dagen gezondheidsklachten als vage pijnen, overmatige vermoeidheid, misselijkheid, koorts of griepachtige verschijnselen.”

Mogelijke verklaringen van de onderzoekers:

 

 Klacht bevorderende factoren

• Wellicht vind voor de hand liggen, maar toch wil ik dit even benoemen. In je thuis of niet-werk situatie kunnen ‘ziekte opwekkende omgevingsfactoren’ aanwezig zijn, die afwezig zijn in je werkomgeving. Denk hierbij aan blootstelling aan stoffen die je gebruikt bij het klussen of aan de aanwezigheid van huisdieren waarvoor je allergisch bent.
• Een andere factor die mee kan spelen is het verschil in levensstijl tijdens dagen dat je werkt en niet-werkt. Denk hierbij aan koffie of alcohol drinken, of langer slapen.
• Iets anders wat de onderzoekers op het spoor kwamen, is de mogelijkheid dat sommige mensen weinig plezier beleven aan de activiteiten die zij uitvoeren tijdens hun vrije dagen. Misschien ervaren zij deze dingen als stressvol, omdat ze het niet leuk vinden of omdat ze het als een verplichting ervaren. Denk bijvoorbeeld aan reizen, bepaalde activiteiten met de kinderen of een bezoekje aan je schoonmoeder.  
• Het kan ook zijn dat mensen het ‘niet bezig zijn met hun werk’ als belastend ervaren. Schuldgevoelens ten aanzien van je vrije tijd kunnen dan bijvoorbeeld een bron van stress zijn. Vooral mensen met een grote betrokkenheid tot hun werk overkomt dit.
• En wat dacht je van de – onbewuste – beloning voor het vertonen van ziektegedrag? Mensen kunnen op deze manier de taken en activiteiten die normaal in de vrije tijd gedaan ‘moeten’ worden, ontlopen. Of ze krijgen door dit gedrag meer aandacht vanuit hun omgeving. Als je ziek bent hoef je misschien niet van je vrouw het gras te maaien… 
• Lichaamssignalen worden bewuster waargenomen of zijn heviger, omdat mensen in rust niet worden blootgesteld aan drukte, prikkels en gedoe op het werk. Het gaat dan niet om ziek wórden in de vrije tijd, maar om je ziek voélen. Vermoeidheid en vage pijntjes komen in de vrije tijd sterker bovendrijven omdat er meer aandacht is. 

 

“Misschien ervaren zij deze dingen als stressvol, omdat ze het niet leuk vinden of omdat ze het als een verplichting ervaren. Denk bijvoorbeeld aan reizen, bepaalde activiteiten met de kinderen of een bezoekje aan je schoonmoeder.”

 

Problemen met de (plotselinge) overgang van werk naar niet-werk

• Hier kunnen fysiologische aanpassingsproblemen een rol spelen. De motor blijft doordraaien en er wordt alsmaar nieuwe energie aangemaakt – adrenaline – terwijl daar fysiologisch geen noodzaak voor is. Dit kan gezondheidsklachten veroorzaken.
• Acute stress heeft een gunstig effect op bepaalde afweermechanismen, die ziekte onderdrukken tot het moment dat de acute stress voorbij is. In rust kan de ziekte dan ‘toeslaan’.
• Een te snelle overgang van werk naar rust kan voor plotselinge onbalans zorgen. Allerlei lichaamsfuncties die ervoor zorgen dat de zware inspanningen gedragen werden, moeten plotseling omschakelen bij rust. Dit kan resulteren in een een verhoogde vatbaarheid voor ziekte op het moment dat de rust intreedt en de stress wegvalt.
• Jouw persoonlijkheid – de aard van het beestje – kan hier ook een rol spelen. Is jouw KernTalent ‘flexibiliteit’ matig, dan heb je tijd nodig om over te schakelen van de inspanning- naar de rustmodus. Misschien heb je veel behoefte aan structuur en word je rusteloos van vrije tijd zonder de structuur die je gewend bent.
• Misschien spelen jouw overtuigingen een rol. Als jij de lat erg hoog legt in alles wat je doet, heb je meer kans om uitgeput aan de vakantie te beginnen.

 

De motor blijft doordraaien en er wordt alsmaar nieuwe energie aangemaakt – adrenaline – terwijl daar fysiologisch geen noodzaak voor is.

 

Jouw ziekte plannen?

• Dit komt voor als mensen ziekte (on)bewust uitstellen naar een periode waarin het hen beter uitkomt. Dit zal voornamelijk optreden bij mensen die hun werk heel belangrijk vinden of vinden dat ze niet gemist kunnen worden.

 Een lang verhaal kort: de onderzoekers vinden de relatie tussen betrokkenheid op het werk en ziek worden op dagen dat men vrij heeft aannemelijk. Mensen met een hoge werkdruk, die zich zeer betrokken en verantwoordelijk voelen voor hun werk, lopen meer risico om ‘vrijetijdsziekte’ op te lopen. 

Herkenbaar?

Voel jij je erg betrokken bij en verantwoordelijk voor je werk of werk jij voortdurend onder druk? Herken je het patroon dat je ziek wordt op vakantie en heb je daar genoeg van? Samen gaan we op zoek naar jouw talenten en kunnen wij de oorzaken van jouw patronen boven water halen. Vaak is het voldoende om enkele kleine aanpassingen door te voeren, al moet je wel weten welke aspecten voor jou persoonlijk van belang zijn. Daarmee kan ik je heel goed helpen. 

 Natuurlijk kan meespelen dat je al langdurig in een stresstoestand verkeert, waardoor het meer tijd kost om weer terug te keren naar een ontspannen toestand. Als je echt ver over je fysieke en mentale grenzen bent gegaan, is zelfs een (lange) vakantie niet genoeg om te herstellen. De batterij was domweg te ver leeg geraakt voordat je aan de vakantie begon. 

Herken jij je in deze situatie en wil je hulp bij je herstel? Of merk je na je vakantie dat de batterij toch niet goed is opgeladen? Wacht niet te lang, de batterij raakt niet vanzelf weer vol.

Een eerste stap kan zijn om deze zelftest in te vullen.